Wiele dyskusji w ostatnich dwóch dekadach poświęcono perspektywie starzejącej się populacji. Badacze starają się uchwycić obserwowane trendy w perspektywie kilkudziesięciu lat, w szczególności z uwagi na wielopłaszczyznowe konsekwencje dla obywateli, poszczególnych sektorów gospodarki czy polityki publicznej. Konsekwencje te są interesujące nie tylko biorąc pod uwagę aspekty poznawcze zmian demograficznych. Stanowią one same w sobie niezwykle ważne wyzwania dla niemalże wszystkich obszarów funkcjonowania społeczeństw. Niosą ze sobą ważne zmiany o charakterze ekonomicznym, społecznym, psychologicznym, jak również politycznym, z którymi zmierzać się będą tak rządzący, jak i całe społeczeństwa.

Dane z World Population Prospects (World Populations Ageing 2019. Highlights, 2019) ukazały, że w 2018 r. po raz pierwszy w historii jednostki w wieku powyżej 65 lat przewyższały liczebnie dzieci poniżej piątego roku życia. Analizy World Health Organization sugerują, że wielkość segmentu osób w wieku powyżej 60 lat wzrośnie z 1 mld w 2020 r. do 1,4 mld w 2030 roku. Do roku 2050 grupa ta podwoi się i wyniesie ok. 2,1 miliarda. Oczekuje się, że liczba osób w wieku 80 lat i starszych potroi się w latach 2020-2050 i osiągnie 426 milionów (Ageing and health, 2021). Inne analizy podzielając tezę o szybko postępujących procesach starzenia się społeczeństw ukazują się, że w 2050 r. 25,1% całkowitej populacji w krajach OECD będzie w wieku powyżej 65 lat (OECD, 2015), podczas gdy średnia długość życia wzrośnie z 69 lat w latach 2005-2010 do 76 lat w 2045-2050 i do 82 lat w latach 2095-2100 (World population prospects: The 2012 revision, key findings and advance tables, 2013). Inne prognozy obrazowo pokazują, że do 2050 roku liczba osób liczba osób w wieku 80 lat i więcej potroi się, a do tego czasu co szósta osoba na świecie będzie miała więcej niż 65 lat. Tomasz Michalski i Joanna Stępień (2021) w rezultacie badania procesów starzenia się społeczeństw krajów postkomunistycznych sugerują, że do 2050 r. wskaźnik obciążenia demograficznego (OADR) przekroczy 50 w połowie badanych krajów.

Wskazanemu procesowi towarzyszy szereg zmian w zachowaniach i postawach starszych osób, oznaczających swego rodzaju nową jakość tego etapu życia. Cechy tej „nowej starości” są szczególnie wyraźne obecne, kiedy na procesy demograficzne, związane ze zwiększaniem się udziału ludzi starych w społeczeństwie, nakładają się bardzo szybko postępujące przekształcenia w gospodarce, życiu społecznym, systemach wartości oraz w relacjach międzypokoleniowych. W Polsce, podobnie jak w innych krajach naszej części kontynentu, procesy te i związane z nimi przemiany zostały jeszcze spotęgowane przez transformację systemu gospodarczego oraz politycznego w latach 90. minionego wieku.

Poszerzanie się segmentu osób najstarszych oraz obserwowane zmiany w obszarze ich aktywności generują szereg pytań o sposób ich funkcjonowania na rynku politycznym, w tym wyborczym, a proces poszukiwania odpowiedzi kreśli nowe wyzwania dla badaczy. Kluczowym pytaniem jest czy obserwowana przez pryzmat procesów związanych z active ageing „nowa starość” zmienia dotychczasowe odnotowane tendencje wyborcze wśród najstarszych wyborców, czy jedynie odkłada je w czasie. Dotychczas w literaturze przedmiotu dość mocno ugruntowały się badania ukazujące wyraźne tendencje charakterystyczne dla zachowań politycznych, w tym szczególnie wyborczych, najstarszych obywateli (Brooker, 2011; Moreno, 2013). Obserwowana zmiana demograficzna ma jednak charakter nie tylko ilościowy, ale i jakościowy, co może istotnie wpłynąć na zmiany w strukturze motywów aktywności politycznej, jej wymiarów i zakresów. W ramach badania „Polscy ‘Grey Voters’. Wpływ zmian demograficznych na rynek wyborczy w Polsce” postanowiliśmy podjąć się eksploracji tych zmian. Zapraszamy do zapoznania się ze szczegółami projektu.